Religious Teachings of the “Satra” Institution of Guru Harideva-199 (হৰিদেৱ গুৰুজনাৰ সত্ৰানুষ্ঠানৰ ধৰ্মীয় শিক্ষা-১৯৯)

 

In the preceding posts the position of women in Satra Institution of Guru Harideva has been discussed. In that context the poor social status of women during 15^th century, that is, at the time of establishment of Satra in Assam by Guru Harideva has also been mentioned . The prime aim of the Satra Institution of Guru Harideva was to impart spiritual education to common people on the basis of knowledge and instructions contained in the Bhagavata. Worship of Lord Vishnu, recitation and explanation of Bhagavata, Community prayer or “Naam Prasanga” and some other religious rituals were performed daily in  the Satra.  Thus it can be said  that the Satra established by Guru Harideva was mainly religious institution. Under the prevailing situation in the society of 15^th century CE, it was very difficult task to grant respectable position to women in a religious institution. It was equally difficult to give women opportunity of religious practice equal to man. But due to attractive divine appearance and  personality of Guru Harideva,  people did not dare to create resistance against his action.  Instead, they came forward to co-operate with him in all respect. With passage of time the general people started getting positive benefits of  this social reformative action of Guru Harideva. It should be mentioned here that Guru Harideva established his first Satra at Bahari at his age of 27. Then at his age of 30 he established his second Satra at maneri and maintained that Satra till his death at the age of 140.  Staying at Maneri he arranged establishment of a large number of Satras through his Acharyas and  disciples . In all those Satras women were granted equal status with man. But from his long time practical experience gained by observation of the social trends, Guru Harideva  understood that after his death the status of women in his Satra may come down again. Considering such possibility he permitted his elder daughter Bhuvaneswari to remain ever virgin. Knowledge of the Vedas, Upanishada, Gita , Bhagavata and other Vedic scriptures was imparted to her . She was trained up to run the affairs of Satra Institutions. Then prior to his death in 1566 CE  Guru Harideva obtained approval from Satradhikars of other Satras , his disciples and followers and nominated Bhuvaneswari as Satradhikar of Maneri Satra. In this way Guru Harideva ensured equal status for man and woman in his Satras for forever. ( to be continued)

আগৰ কেইটামান লিখনিত হৰিদেৱ গুৰুজনাৰ সত্ৰত মহিলাৰ স্থান সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা হৈছে। এই প্ৰসঙ্গত হৰিদেৱ গুৰুজনাই অসমত সত্ৰ স্থাপন কৰা কালত অৰ্থাৎ খৃষ্টীয় পঞ্চদশ শতিকাৰ সমাজত মহিলাৰ পুতৌজনক অৱস্থাৰ বিষয়েও উল্লেখ কৰা হৈছে ।হৰিদেৱ গুৰুজনাৰ সত্ৰৰ প্ৰধান কাম আছিল ভাগৱত শাস্ত্ৰৰ জ্ঞান আৰু উপদেশৰ জৰিয়তে মানুহক পাৰমাৰ্থিক সাধনা সম্পৰ্কে ব্যৱহাৰিক শিক্ষা প্ৰদান কৰা। ভগৱান বিষ্ণুৰ পূজা অৰ্চনা, ভাগৱত পাঠ, ব্যাখ্যা আৰু আলোচনা, নাম-প্ৰসঙ্গ আৰু ইয়াৰ সৈতে সংযুক্ত অন্যান্য আনুষঙ্গিক কাৰ্য-কলাপ সত্ৰৰ নিত্য কৰ্মৰ অংশ আছিল  ।সেয়েহে সত্ৰ মূলতঃ ধৰ্মীয় প্ৰতিষ্ঠান বুলি কোৱা যায়। খৃষ্টীয় পঞ্চদশ শতিকাৰ সামাজিক পৰিবেশ পৰিস্থিতিৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত সত্ৰৰ দৰে ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানত মহিলা আৰু পুৰুষক সমমৰ্যাদা দি ধৰ্ম চৰ্চাৰ সুযোগ প্ৰদান কৰা অতি দুৰূহ কাম আছিল । কিন্তু হৰিদেৱ গুৰুজনাৰ আচাৰ-আচৰণ আৰু ঐশ্বৰিক ব্যক্তিত্বৰ প্ৰভাৱত মুগ্ধ হৈ মানুহে তেওঁৰ সিদ্ধান্তৰ বিৰোধিতা কৰিব পৰা নাছিল। বৰঞ্চ সাধাৰণ মানুহে গুৰুজনাৰ নিৰ্দেশ মানি সকলো কামতে সহায় সহযোগ কৰাৰ বাবেহে আগবাঢ়ি আহিছিল ।সময় পাৰ হোৱাৰ সমান্তৰালভাৱে জনসাধাৰণে গুৰুজনাৰ  উপদেশ আৰু কাৰ্যব্যৱস্থাৰ পৰা সুফলো লাভ কৰিছিল। উল্লেখযোগ্য যে হৰিদেৱ গুৰুজনাই ২৭ বছৰ বয়সত বহৰিত প্ৰথমখন সত্ৰ স্থাপন কৰিছিল।৩০ বছৰ বয়সত মানেৰীত দ্বিতীয়খন সত্ৰ স্থাপন কৰি ১৪০ বয়সত পৰলোক গমন কৰাৰ আগলৈকে  সুদীৰ্ঘ কাল এইখন সত্ৰতে থাকি ইয়াৰ পৰিচালনা কৰিছিল। ইয়াতে থাকি গুৰুজনাই ধৰ্মাচাৰ্য আৰু শিষ্য-প্ৰশিষ্যৰ দ্বাৰা অসমৰ বিভিন্ন স্থানত বহু কেইখন সত্ৰ স্থাপন কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল । সকলো সত্ৰতে মহিলা সকলক পুৰুষৰ সমানে মৰ্যাদা প্ৰদান কৰা হৈছিল। কিন্তু সুদীৰ্ঘ জীৱন কালত মানৱ সমাজৰ গতিবিধি সম্পৰ্কত অৰ্জন কৰা অভিজ্ঞতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি হৰিদেৱ গুৰুজনাই বুজিব পাৰিছিল যে তেওঁৰ মৃত্যুৰ পিছত সত্ৰত মহিলাৰ স্থান নিম্নগামী হ’ব পাৰে ।এনে সম্ভাৱনাৰ কথা চিন্তা কৰি গুৰুজনাই নিজ কন্যা ভুৱনেশ্বৰীক চিৰকুমাৰী হৈ থকাৰ অনুমতি দিছিল। তেওঁক বেদ,উপনিষদ,গীতা,ভাগৱত,পুৰাণ আদি সমস্ত বৈদিক শাস্ত্ৰৰ জ্ঞান প্ৰদান কৰিছিল। সত্ৰ পৰিচালনা সম্পৰ্কীয় সমস্ত বিষয়ৰ প্ৰশিক্ষণ দিছিল ।মৃত্যুৰ  আগ আগে  গুৰুজনাই অন্যান্য সত্ৰৰ সত্ৰাধিকাৰ আৰু  শিষ্য ভকতৰ  সন্মতি লৈ ভুৱনেশ্বৰীক মানেৰী সত্ৰৰ সত্ৰাধিকাৰ হিচাপে মনোনীত কৰিছিল । এনেদৰে হৰিদেৱ গুৰুজনাই সত্ৰত মহিলা আৰু পুৰুষৰ সম মৰ্যাদা পূৰ্ণ স্থান চিৰকালৰ বাবে নিশ্চিত কৰি গৈছে। (আগলৈ)   

Religious Teachings of the “Satra” Institution of Guru Harideva-198 (হৰিদেৱ গুৰুজনাৰ সত্ৰানুষ্ঠানৰ ধৰ্মীয় শিক্ষা-১৯৮)

 

The best example of spiritual practice performed by women under influence of outward tendency of their mind was created by the Gopis, the cowherd women of Vrindavana. The same was expressed through their great attraction and love for Krishna. Being fully absorbed in love for Krishna they forgot the Scriptural injunctions governing activities of their day to day family life. They accepted Krisna as all in all of their life. Life in absence of Krishna with them either physically or mentally was totally meaningless for the Gopis. In Bhagavata the divine relationship of extreme love and affection between Gopis and Krishna is elaborately discussed from all angles. In several places of Bhagavata Gopis are highly praised. It is said that the Gopis incarnated in this world to show people the spiritual path of pure and perfect love for Lord Krishna.  People of all time and all places are said to be very lucky to get detailed description of this path of spiritual practice from narrations contained in Bhagavata. Bhagavata says that Gopis were not born in educated families of higher cast . No sacred purification ceremonies were performed for their purification. They never performed any sacrificial rituals etc . Religious initiation ,  educational  training etc were unknown to them. In short preliminary qualifications supposed to be essential for spiritual practice were not available with them. In day to day life the Gopis used to wander about the forest. They were not aware of the scriptural rules and regulations suggested for ideal family life . They were simple village women born and brought up in cowherd family. But their heart was full of pure, perfect and unalloyed love for Krishna. Now, scriptures say that if one drinks nectar  without knowing it  to be nectar then also he attains immortality . This happens due to power inherent in the nectar. Similarly, if someone simply loves God from the core of his heart without having  knowledge of God, then also blessings of God  are showered upon  him. In a similar way Gopis of Vrindavana got full blessings of Lord Krishna though they were not at all aware of the fact that Krishna is omnipotent, omnipresent and omniscient God Almighty.  Guru Harideva considered those  teachings of Bhagavata and placed women in proper position in his Satra.  (to be continued)

নাৰীয়ে নিজৰ স্বাভাৱিক প্ৰবৃত্তি অনুসৰি কৰা পাৰমাৰ্থিক সাধনাৰ সৰ্বোৎকৃষ্ট উদাহৰণ হৈছে বৃন্দাৱনৰ গোপী সকলৰ আন্তৰিক কৃষ্ণ প্ৰেম। গোপী সকলে কৃষ্ণ প্ৰেমত তন্ময় হৈ সাংসাৰিক লোকৰ বাবে শাস্ত্ৰই নিৰ্দ্ধাৰণ কৰি দিয়া নীতি নিয়ম তথা ধৰ্মীয় আচাৰ আচৰণ ইত্যাদিৰ কথা পাহৰি গৈছিল ।একমাত্ৰ কৃষ্ণকে জীৱনৰ সৰ্বস্ব বুলি গ্ৰহণ কৰিছিল ।কৃষ্ণ বিহীন বা কৃষ্ণভাৱনা বিহীন জীৱনৰ কোনো অৰ্থ নাই  বুলি মনে প্ৰাণে অনুভৱ কৰিছিল।  ভাগৱতত ব্ৰজৰ গোপী আৰু ভগৱান কৃষ্ণৰ মাজৰ গভীৰ আকৰ্ষণ আৰু প্ৰেমপূৰ্ণ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে বিস্তাৰিতভাৱে বৰ্ণনা কৰা হৈছে ।ভাগৱতৰ অনেক স্থানত গোপীসকলৰ প্ৰশংসা কৰা হৈছে। কোৱা হৈছে যে গোপীসকল ধৰা ধামত আবিৰ্ভূত হৈ সাধাৰণ লোকৰ পাৰমাৰ্থিক সাধনাৰ বাবে এক অচিন্তনীয় ঈশ্বৰ প্ৰেমৰ দুৱাৰ মুকলি কৰি দিছিল।ভাগৱত শাস্ত্ৰৰ মাধ্যমত এই সাধন পথৰ সন্ধান লাভ কৰাটো সৰ্বকালৰ সৰ্বলোকৰ বাবে অসীম সৌভাগ্য বুলিও কোৱা হৈছে। গোপী সকল উচ্চ ব্ৰাহ্মণ কূলত জন্মলাভ কৰা নাছিল।তেওঁলোকে উপনয়ন আদি সংস্কাৰ লাভ কৰা নাছিল অথবা যাগ-যজ্ঞাদি শ্ৰৌত কৰ্মও কৰা নাছিল ।অৰ্থাৎ পাৰমাৰ্থিক সাধনাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় বুলি গণ্য কৰা কোনো প্ৰকাৰৰ শিক্ষা-দীক্ষা গোপীসকলৰ নাছিল । তেওঁলোক আছিল বন জঙ্গলত থাকি কাম কৰা বনচৰী । শাস্ত্ৰীয় নীতি-নিয়াম আচাৰ-বিচাৰ  আদি সম্পৰ্কে তেওঁলোক অনভিজ্ঞ আছিল ।এই সকল আছিল অশিক্ষিত পশুপালক কুলত জন্মলাভ কৰি সেই পৰিবেশতে ডাঙৰ দীঘল হোৱা গ্ৰাম্য ব্ৰজ ৰমণী। কিন্তু বৃন্দাৱনৰ এই সকল  গোপীয়ে সচ্চিদানন্দঘন ভগৱান কৃষ্ণৰ প্ৰতি  অনন্য প্ৰেমভাৱ পোষণ কৰিছিল ।কথাখিনি স্পষ্ট কৰাৰ বাবে শাস্ত্ৰত কোৱা হৈছে যে অমৃত পান কৰিলে অমৃতৰ বস্তু শক্তিৰ ক্ৰিয়াত অমৰত্ব লাভ হয় ।অমৃতক অমৃত বুলি নজনাকৈ পান কৰিলেও একে ফল লাভ হয় ।সেইদৰে ভগৱত তত্বজ্ঞান নাজানি কৰা ভগৱত প্ৰেমৰ দ্বাৰাও পৰম কল্যাণ প্ৰাপ্তি হয় । বৃন্দাৱনৰ গোপী সকলৰ কৃষ্ণৰ মাহাত্ম্য-বিষয়ক তত্বজ্ঞান নাছিল । তেওঁলোকে কৃষ্ণক সৰ্বজ্ঞ , সৰ্বশক্তিমান , সৰ্বব্যাপ্ত পৰমেশ্বৰ বুলিও  জনা নাছিল কিন্তু তেওঁলোকে নিজৰ স্বাভাৱিক প্ৰবৃত্তিজাত একান্ত প্ৰীতিবশঃত কৃষ্ণপ্ৰেমত সদা নিমগ্ন হৈ আছিল । সেয়েহে পৰমেশ্বৰ কৃষ্ণৰ কৰুণাধাৰা তেওঁলোকৰ ওপৰত বৰ্ষিত হৈছিল । ভাগৱতৰ এনে প্ৰকাৰৰ জ্ঞান আৰু শিক্ষাৰ আধাৰত বিচাৰ কৰি হৰিদেৱ গুৰুজনাই সত্ৰত মহিলাৰ স্থান নিৰ্ণয় কৰিছিল। (আগলৈ)

Religious Teachings of the “Satra” Institution of Guru Harideva-197 (হৰিদেৱ গুৰুজনাৰ সত্ৰানুষ্ঠানৰ ধৰ্মীয় শিক্ষা-১৯৭)

 

Vedic Scriptures say that the outward tendencies of  mind divert people from spiritual path or path of liberation. But this diverting force cannot divert women from the path of spirituality as like as man.  This is because the outward tendency of mind is  natural  for women. We know that burning power of fire can burn everything, but it cannot burn fire. Water wets other things, but it cannot make itself wet . Similarly outward tendency being natural for  woman  cannot affect them as like a man whose natural tendency of mind is supposed to be inward. Moreover, the creation of God is expressed through the medium of   Prakriti and Prakriti is considered as feminine divinity.  Due to their natural characteristic of body and mind women play major roll in the creative activities of the creation of God. So they are considered as personified representative of  Prakriti or the feminine divine power. Considering the things as above men are restricted from acting as per outward tendency of mind. They are allowed to do so only during their period stay in “Grihasthaashrama” or familial life. In this Ashrama men get scope to exhaust the fruits of  their past karma by way of enjoyment. At the same time to protect their future life from the effect of further accumulation of fruits of karma of the present life ,the life and activities of men are controlled through various types of scriptural injunctions. In addition to that  men are  suggested to perform rigorous spiritual practice like Dhyana , Tapah etc for  purification of mind. But since women are major partners of the creative activity of God by their nature, they are  considered as naturally  pure. Therefore rigorous spiritual practices as like as man are not suggested for them. Analyzing the teachings of the Vedas , Upanishadas  , Gita , Bagavata and other Vedic  Scriptures as above Guru Harideva decided to grant equal status to man and woman in his Satra Institution. ( to be continued)

বৈদিক শাস্ত্ৰত কোৱা হৈছে মনৰ বহিৰ্মুখী প্ৰবৃত্তি সমূহে মানুহক পাৰমাৰ্থিক সাধন পথ বা মুক্তি পথৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখে । কিন্তু বহিৰ্মুখী প্ৰবৃত্তিৰ শক্তিয়ে পুৰুষৰ ওপৰত যি পৰিমাণৰ ক্ৰিয়া কৰে সেই একে পৰিমাণৰ প্ৰভাৱ মহিলাৰ ওপৰত  বিস্তাৰ কৰিব নোৱাৰে। ইয়াৰ কাৰণ হৈছে নাৰীৰ মনৰ প্ৰবৃত্তি স্বাভাৱিকতে বহিৰ্মুখী । আমি জানো যে অগ্নিৰ দহন শক্তিয়ে সকলো বস্তু পুৰিব পাৰে কিন্তু নিজক পুৰিব নোৱাৰে ।পানীয়ে অন্য বস্তু তিয়াব পাৰে কিন্তু নিজক তিয়াব নোৱাৰে । একেদৰে নাৰীৰ প্ৰবৃত্তি স্বাভাৱিকতে বহিৰ্মুখী হোৱা হেতুকে স্বভাৱতঃ অন্তৰ্মুখী প্ৰবৃত্তিৰ পুৰুষৰ ওপৰত বহিৰ্মুখী প্ৰবৃত্তিয়ে যিমান শক্তি প্ৰয়োগ কৰি ক্ৰিয়া কৰে নাৰীৰ ওপৰত সেই সমান শক্তি প্ৰয়োগ কৰি ক্ৰিয়া কৰিব নোৱাৰে ।তদুপৰি ঈশ্বৰৰ সৃষ্টি প্ৰকৃতিৰ মাধ্যমত প্ৰকাশিত হয়। প্ৰকৃতিক নাৰী শক্তিৰ ঐশ্বৰিক ৰূপ বুলি শাস্ত্ৰত কোৱা হৈছে ।শৰীৰ আৰু মনৰ স্বাভাৱিক চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্টবশতঃ নাৰীক ঐশ্বৰিক প্ৰাকৃতিক শক্তিৰ মূৰ্ত্তিমান ৰূপ হিচাপে ধৰা হয় । পাৰমাৰ্থিক দিশৰ পৰা এনে সকলো কথা বিচাৰ বিবেচনা কৰি শাস্ত্ৰত পুৰুষক কেৱল মাত্ৰ গাৰ্হস্থ্য আশ্ৰমত থকা কাল ছোৱাতহে নিজৰ স্বাভাৱিক অন্তৰ্মুখী প্ৰবৃত্তিৰ বিপৰীত দিশত অৰ্থাৎ বহিৰ্মুখী প্ৰবৃত্তি মতে চলিবলৈ অনুমতি দিয়া হৈছে।এই আশ্ৰমত থাকি গাৰ্হস্থ্য ধৰ্ম পালন কৰা কালত পুৰুষক ভোগৰ জৰিয়তে পূৰ্বজন্মৰ প্ৰাৰব্ধ কৰ্মৰ ফল ক্ষয় কৰাৰ সুযোগ দিয়া হয় । লগতে ইহজন্মত কৰা কৰ্মৰ দ্বাৰা যাতে ভৱিষ্যতৰ বাবে কৰ্মবন্ধন সৃষ্টি নহয় তাৰ বাবে সাৱধানতা হিচাপে বহু শাস্ত্ৰীয় নীতি-নিয়ম , বিধি-নিষেধ মানি গাৰ্হস্থ্য জীৱন যাপন কৰাৰ উপদেশ দিয়া হয় । ধ্যান ,তপস্যা বা নিজৰ পৱিত্ৰতা সাধনৰ কাৰণে কঠোৰ নীতি-নিয়মৰ মাজেৰে বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ উপাসনাত প্ৰবৃত্ত হোৱাৰ উপদেশ দিয়া হয়। আনহাতে ভগৱানে প্ৰকৃতিৰ মাধ্যমত যি সৃষ্টি ৰচনা কৰিছে নাৰী  স্বাভাৱিক প্ৰবৃত্তিবশতঃ সেই কাৰ্যৰ অন্যতম অংশীদাৰ। সেই কাৰণে  নাৰীক স্বভাৱতঃ পবিত্ৰ বুলি ধৰা হয় আৰু নাৰীয়ে পুৰুষৰ নিচিনা কঠোৰ ধ্যান-উপাসনা আদি কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই বুলি কোৱা হয়। বেদ,উপনিষদ ,গীতা ভাগৱত আদি শাস্ত্ৰৰ  কথা ওপৰোক্ত ধৰণে বিচাৰ বিবেচনা কৰি হৰিদেৱ গুৰুজনাই নিজৰ সত্ৰত পুৰুষ আৰু  মহিলাক সমান মৰ্যাদা প্ৰদান কৰা উচিত বুলি নিশ্চিত হৈছিল । (আগলৈ)